روغن‌گیری در ایران به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین صنایع دستی شناخته می‌شود که ریشه‌های عمیق فرهنگی و تاریخی دارد. این صنعت نه‌تنها برای تأمین نیازهای غذایی مردم بلکه به‌عنوان بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان نیز اهمیت دارد. در این مقاله به بررسی تاریخچه و سنت‌های روغن‌گیری در ایران خواهیم پرداخت و نقش آن را در زندگی روزمره و تغذیه سالم بررسی می‌کنیم.
تاریخچه روغن‌گیری در ایران
روغن‌گیری در ایران به عصر باستان برمی‌گردد. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که ایرانیان از هزاران سال پیش از دانه‌های گیاهی مانند کنجد، زیتون و بادام برای استخراج روغن استفاده می‌کردند. نوشته‌های تاریخی و آثار باستانی نشان‌دهنده اهمیت این صنعت در تغذیه و پزشکی در آن زمان‌ها است.
در دوران هخامنشیان، روغن‌گیری به‌عنوان یک صنعت مهم و ضروری شناخته می‌شد و به‌ویژه روغن زیتون و کنجد در تغذیه و مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
روش‌های سنتی روغن‌گیری
روغن‌گیری سنتی در ایران معمولاً با استفاده از روش‌های دستی انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
۱. انتخاب دانه‌ها
انتخاب دانه‌های با کیفیت و تازه یکی از مراحل اولیه در فرآیند روغن‌گیری است. دانه‌های کنجد، زیتون، و بادام به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌شوند.
۲. شستن و خشک کردن
دانه‌ها پس از انتخاب، شسته و خشک می‌شوند. این مرحله برای جلوگیری از آلودگی و حفظ کیفیت روغن بسیار مهم است.
۳. آسیاب کردن
دانه‌ها با استفاده از آسیاب‌های سنتی یا سنگی آسیاب می‌شوند. این فرایند باعث آزاد شدن روغن از دانه‌ها می‌شود.
۴. فشردن
پس از آسیاب کردن، مخلوط حاصل در زیر فشار قرار می‌گیرد تا روغن از آن خارج شود. این مرحله یکی از مهم‌ترین مراحل در تولید روغن با کیفیت است.
انواع روغن‌های ایرانی
ایران به‌خاطر تنوع آب‌وهوایی و گیاهی خود، انواع مختلفی از روغن‌ها را تولید می‌کند. از جمله می‌توان به:
- روغن زیتون: که به‌عنوان یکی از بهترین روغن‌ها شناخته می‌شود و در طبخ غذا و همچنین در درمان‌های پزشکی کاربرد دارد.
- روغن کنجد: به‌دلیل خواص دارویی و طعم خاصش، در بسیاری از غذاهای ایرانی استفاده می‌شود.
- روغن حیوانی: که از چربی‌های حیوانی تهیه می‌شود و در طبخ غذاهای سنتی ایرانی کاربرد دارد.
روغن‌گیری و فرهنگ ایرانی
روغن‌گیری نه‌تنها یک صنعت بلکه بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان است. در بسیاری از مناطق ایران، مراسم خاصی برای روغن‌گیری برگزار می‌شود که در آن خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا با همکاری یکدیگر روغن تهیه کنند. این مراسم معمولاً شامل آواز خواندن، قصه‌گویی و تهیه غذاهای محلی است.
روغن‌گیری در دوران معاصر
با پیشرفت فناوری، روش‌های روغن‌گیری نیز تغییر کرده است، اما بسیاری از خانواده‌ها همچنان به روش‌های سنتی پایبند هستند. امروزه، برندهای مختلف روغن‌گیری با استفاده از فناوری‌های روز به تولید روغن‌های با کیفیت بالا پرداخته و بازارهای داخلی و خارجی را تأمین می‌کنند.
اهمیت روغن‌گیری سنتی
روغن‌گیری سنتی به‌عنوان یک روش سالم و طبیعی برای تولید روغن شناخته می‌شود. این روش‌ها بدون استفاده از مواد شیمیایی و نگهدارنده‌ها، روغنی خالص و طبیعی تولید می‌کنند که خواص دارویی و تغذیه‌ای بیشتری دارد.
نتیجه‌گیری
روغن‌گیری در ایران نه‌تنها یک صنعت قدیمی بلکه بخشی از فرهنگ غنی این سرزمین است. با توجه به اهمیت روغن در تغذیه و سلامت، حفظ و ترویج سنت‌های روغن‌گیری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند. از دانه‌های گیاهی گرفته تا مراحل سنتی روغن‌گیری، همه این‌ها نشان‌دهنده احترام به طبیعت و سنت‌های فرهنگی ماست.
